Բերնար- Անրի Լևի «Ֆրանսիական այս հասարակությունն ինձ վախեցնում է»

Բնօրինակը տե՛ս հղումով
Թարգմանեց՝ Հռիփսիմե Դայան
hp.dayan@rambler.ru

 

Ներգաղթյալների ճգնաժամ, համաշխարհային կոնֆլիկտներ, ամբոխավարական արմատականացում, ատելություն առ էլիտան, կապիտալիզմի չճանաչումը. «Echos»-ին տված հարցազրույցում Բերնար- Անրի Լևին արտահայտվում է պահի ճգնաժամի շուրջ: Ըստ էության:

Մի քանի շաբաթ շարունակ Դուք ներկա էիք կոնֆլիկտի մի քանի թատերահարթակում:

Այո, ձեր գործընկեր «Paris- Match»[1]-ի համար: Սա համեմատաբար մոռացված պատերազմների շարքից է, բայց նրանք մեզ չեն մոռանում, որովհետև այնտեղ ուրվագծվում է մեր ճակատագիրը: Նիգերիայում՝ ընդհանուր անտարբերության մթնոլորտում, շարունակվում է քրիստոնեաների սպանդը: Սիրիական Քրդստանը, ուր առաջին անգամ ես տեսա ամերիկյան զորքերի նահանջի սարսափելի հետևանքները: Արևելյան Ուկրաինա, ուր աչքի է ընկնում պուտինյան իմպերիալիզմը և իր ձգտումն ապակայունացնել Եվրոպան՝ առանց մեր կողմից որևէ իրական արձագանքի: Շուտով Սոմալին, որի մասին այլևս ոչ ոք չի խոսում: Քաշմիը, ուր երկու ատոմային կայսրություններ՝ Պակիստանն ու Հնդկաստանը, պատերազմում են իրար դեմ խայտաբղետ հրթիռներով: Աֆղանստանը, որը պատերազմի օրինակ է, և որը Արևմուտքը որոշեց կորցնել: Հնարավոր է Լիբիան…

Ուր քննադատվում են 9 տարի առաջ Ձեր ունեցած ակտիվության համար, որը նպաստեց այսօրվա քաոսին:
Ինքս ինձ հանդիմանում եմ, որ չեմ կարողացել սիրիացիների համար անել այն, ինչ արեցի լիբիացիների համար: Որովհետև, ի վերջո, եկեք լուրջ լինենք: Եթե այսօր գոյություն ունի իրապես քաոսում գտնվող երկիր, որտեղ սպանում են մարդկանց այնպես, ինչպես և դիմազրկում նրանց, ու զրկում տվյալ երկիրն իր բնակիչներից, ապա այդ երկիրը, որին չխառնվեցինք, Սիրիան է: Այստեղից էլ ներգաղթյալների ճգնաժամը: Նրանց մեծ մասը գալիս են ոչ թե Լիբիայից, այլ Սիրիայից: Նրանք ոչ թե մեր միջամտության, այլ մեր չմիջամտության ու անտարբերության արդյունքն են:
Ի՞նչ է անհրաժեշտ անել ներգաղթյալների ճգնաժամի հետ կապված:
Առաջին հերթին կան բաներ, որոնք մենք պետք է անեինք, բայց չենք արել: Մասնավորապես դիտարկել Սահարայից հարավ ընկած աֆրիկյան երկրների տնտեսական զարգացումը որպես բացառիկ եվրոպական առաջնահերթություն: Բայց, նախևառաջ, կանգնեցնել Բաշար Ասադին, ով, ինչպես ասում ենք, դեռ հրամցնում է ճանապարհներին պայթուցիկներով լի տակառներ, Իդլիբից բերված 800 000 քաղաքացիական անձանց, ովքեր փախչում են Թուրքիա ու որոնց Էրդողանն ավելացնելով շանտաժի անարգանքը պատերազմի սարսափին՝ սպառնում է այն հրահրել Հունաստանի սահմանին:
Ենթադրենք այդպես է: Բայց տվյալ պահին, այս իրավիճակում ի՞նչ անենք:
Երբ նման կրկնակի սխալ է թույլ տրվել (փակելով աչքերը Ասադի բարբարոսության վրա, իսկ հետո ենթարկվելով Էրդողանի շանտաժին), սրանից հետո մենք այլևս ընտրություն չունենք: Կամ ինչպես տիկին վոն դեր Լեյենը[2]՝ հաստատում ենք մեր սոլիդարությունը հունական ափամերձ ոստիկանությանը, որն աչքներիս առաջ թիրախավորում է նավակները, ու դա ամոթալի է: Կամ հիշում ենք, որ Եվրոպան ձևավորվել է, մասնավորապես, հյուրընկալության արժեքների վրա, և սկզբնաղբյուրի մոտ սպասելով լուծմանը, մենք ողջունում ենք այն տղամարդկանց ու կանանց, ովքեր պայքարում են մահվան դեմ:

Կարո՞ղ է Եվրոպան ընդունել աշխարհի բոլոր արհավիրքները:
Իհարկե ոչ: Բայց երևակություն ունենալն արգելված չէ: Եվ այն կարող էր հնարել, օրինակ, պատերազմական գործողություններից տուժած գաղթականների համար նոր, միջանկյալ, նանսենյան անձնագրի պես մի բան, որը չէր թողնի նրանց մահանալ ծովում ու պատերազմն ավարտվելուն պես թույլ կտար տուն վերադառնալ:
Դուք հրաշալի հասկանում եք, որ Եվրոպան միասնական չէ այդ հարցում:
Հենց դա է խնդիրը: Բայց այդ դեպքում պետք է պարզաբանել: Ակնհայտ է՝ մարդիկ մտածում են Եվրոպայի սահմանադրական համաձայնագրի վերափոխման կամ նույնիսկ վերաիմաստավորման մասին: Դե, իսկ եթե իրապես գտնում ենք, որ ներգաղթյալների խնդիրն ամենաողբերգականներից է, որին ստիպված ենք բախվել, եթե մտածում ենք, Հաննա Արենդտի հետ միասին, որ ինքնին ներգաղթյալի կերպարը դարձել է կենտրոնական արդի քաղաքականությունում, ապա այդ հարցը պետք է նոր համաձայնագրի ստեղծման անկյունաքար դարձնել: Այլ կերպ ասած՝ երկրները, Հունգարիայի կամ Չեխիայի պես երկրները, որոնք շեղվում ու աղմկում են, որ իրենք հակասում են եվրոպական կանոնին ճիշտ այնպես, ինչպես եթե թույլ տային իրենց բյուջեի դեֆիցիտին խույս տալ կամ դավաճանեին իրավունքի գերակայության սկզբունքներին:

Այդ երկրները բարձր են խոսում, ու մենք իրենց էլ ավելի շատ ենք լսում, որովհետև գիտակցության խոսքերը դարձել են անհասկանալի:
Վստահ չեմ: Թատրոնի հյուրախաղերի ժամանակ ծանոթացա Վիկտոր Օրբանի, Անդրեյ Բաբիսի և այլ ոչլիբերալ առաջնորդների հետ Կենտրոնական Եվրոպայից: Հոգու խորքում նրանք գիտեն՝ չենք կարող հավերժ ունենալ երկու ուղի: Ու եթե իրենց հստակ ասեին. «Ժամանակները փոխվում են: Եվրոպան արդեն ոչ միայն ածուխ է, պողպատ, միասնական արժույթ և այն, այլև իր 55 միլլիոն քաղաքացիների բարոյական պարտքը կիսել ծանրությունը (կամ հաջողությունը) մեկ- երկու միլլիոն նոր ներգաղթյալների հետ», նրանք կրկնակի անգամ կվերանայեին իրենց միտքը, նախքան իրենք իրենց մերժման մեջ արգելափակելը:

Կորոնավիրուսով պայմանավորված՝ առողջության ճգնաժամը, կլիմայական ճգնաժամը, ռազմական լարվածությունը, ժողովրդավարության ճգնաժամը. որ կողմ էլ նայեք աշխարհն արտացոլում է բռնության պատկեր: Դա կապված է սոցիալական ցանցերի հնչեղության հետ, թե՞ մենք գտնվում ենք պատմության բերկումնային փուլում:
Ե՛վ մեկը, և՛ մյուսը, անշուշտ: Սոֆոկլեսն արդեն իսկ խոսում էր «հակաքաղաքների» մասին, որոնք մարտահրավեր են նետում ժողովրդավար քաղաքներին: Դե մենք բախվում ենք հակապետությունների համաճարակին, կամ հակաժողովրդավարության հետ, որոնք մարտահրավեր են նետում լիբեալ մոդելին, որն իր հերթին, ինչպես կարծում էինք, հաղթանակել էր Բեռլինյան պատի անկումից հետո: Այդ հակաքաղաքը Ռուսաստանն է: Ավաղ, Թրամփի Միացյալ Նահանգները: Բայց դա շատ ավելի հակաժողովրդավարության, կամ եվրոպական ժողովրդավարության դրսևորումներ են: Բեկումնային պահը պատմությունում վրա է հասել՝  բոլոր այն ամբոխավարները, կոկորդ պատռողները ու ոչ հեռատես գաղափարները, որոնք գտնում են, որ ժողովրդավար լինելու համար բավական է փոխանցել «ամբոխի» կամ «պլեբեյի» ճիչերը, որ հռչակավոր դարաշրջանի հռոմեացիները դեմ էին հանդես գալիս հանրապետական «populus» ասվածին:

Ինչպե՞ս եք գնահատում կորոնավիրուսի նկատմամբ արձագանքը:
Անկե՞ղծ: Սյուրռեալիստական: Մենք Դեբորի «Հանդիսանքի հասարակություն»-ում ենք, սոցիալական ցանցի հիստերիկ տարբերակում: Միշել Ֆուկոյի «Հսկում և պատիժ» գրքում նկարագրած արգելափակման, կարանտինի ու կարգապահության հասարակությունում: Իսկ ինչ վերաբերում է փակմանը, ձեռքսեղմումից խուսափելու համար, ապա մի՞թե այն չի հակասում ֆրանսիական հեղափոխության հորինած «Հին ռեժիմին»[3] ու իր արքունի ոգու հրաշալի քաղաքացիական և եղբայրական ժեստերից մեկին:
Տեսնում ենք, որ ամենուր գերակայում է ռելյատիվիզմը, որ անվստահությունն էլիտայի նկատմամբ այնպիսին է, որ արդյունքում ժողովուրդների վերաբերմունքն առ ճշմարտություն աղճատված է:
Գուցե դա էլ հենց գլխավոր խնդիրն է: Կարծիքների համարժեքությունը: Հատված առաջարկից (ժողովրդավար և արդար). «Յուրաքանչյուր մարդ հավասար իրավունք ունի արտահայտելու իր կարծիքը», ուղղված հետևյալ առաջարկին (դեմագոգ ու գործին չվերաբերող). «Յուրաքանչյուր կարծիք իրավունք ունի պահանջել ճշմարտություն»: Փիլիսոփայության պատմությանը ծանոթ է այս գայթակղությունը: Դրանք սոփեստներն էին: Ու հենց վերջիններս, տիրանների ու «ամբոխի» (turba) հունական տարբերակի հետ, որը «մասսան էր» (okhlos), ստացան Սոկրատի մահը: Ավելին քան զարմանալի է, որ մտքի նման վիճակ կարելի է հանդիպել նաև որոշ մտավորականների մոտ:
Իհարկե: Հենց նրանց միջոցով է սկսում ճշմարտության խորհրդավորությունը, բայց, ավաղ, նաև անհասկացվածության ու անհանգստության գաղտնիությունը: Խոսելով խառնաշփոթի մասին, ուշադրություն դարձրեք բոլոր նրանց, ովքեր սկսում են խոսել, որ կրկին չեն բռնվի՝ քվեարկելով Մակրոնն ընդդեմ Լը Պենի տարբերակի: Այդպիսիններից մեկն էլ Էմանուել Տոդն[4] է, Ֆրանսուա Բեգոն[5]: Նրանք ապստամբներին մոտ ինտելեկտուալներ են: Այդ մարդիկ կորցրել են իրենց հանրապետակա ամենատարրական ռեֆլեքսները: Նրանք կոմպրոմիսի գնալու ունակ չեն: Նրանք այլևս ժողովրդավարներ չեն:
Դուք անհանգստանո՞ւմ եք ֆրանսիական հասարակության համար:
Այո: Բռնությունից ազատվելու համար, որն ամենուր զգացվում է: Ինձ թվում է ինչ-որ բան սկսեց այն օրը, երբ Ժակ- Լյուկ Մելանշոնը[6] տեսախցիկների առաջ հարձակվեց դատավորների ու ոստիկանների վրա, ովքեր եկել էին խուզարկելու իր տունը: Երբ ամբարտակը կոտրվեց, ի հայտ եկան «դեղին- սև բաճկոնավորները»: Ցույցերը պահանջում էին նախագահի ինքնադատաստանը: Կամ էլ այս շաբաթվա սկզբին Վիրջինի Դեպանտի[7] հեղինակած ուռճացված տեքստը, ով Ցեզարների կինոփառատոնից հետո բացատրում է, որ «հզորները ապականված են իրենց կողմից բռնության ենթարկած երեխաների արյամբ ու կեղտով»: Մարիա- Անտուանետին մեղադրող հեբերտիստները[8], որոնք մեղադրում էին նրան իր որդու հետ քնելու մեջ, ավելի լավ չէին կարող ասել: Ինչպես 68-ի մայիսից հետո կատաղած մեկը, ով չէր կասկածում, որ Բրու-ան-Արտուայի[9] նոտարը մեղավոր է երիտասարդ աղջկա մահվան մեջ, որովհետև նա նոտար էր ու ազդեցիկ մարդ:

Դուք էլ առանձնապես բարյացակամ չէիք Ցեզարի կինոփառատոնի արարողությանը:
Ոչ այդ նույն պատճառով: Ցնցված էի Ռոման Պոլանսկու ինքնադատաստանով: Եվ վրդովված բռնությամբ, հակարհեական ենթատեքստով, որով տիկին Ֆորեստին[10], կինոյի աշխարհում ոմանց պիտակավորելու համար, հնչեցրեց երեք անուն՝ «Վայնշտեյն[11], Էպշետայն[12], ԴՍԿ[13]»: Ի՞նչ կապ ունեն վերջին երկուսը կինոյի հետ:
Որտեղի՞ց այդ բռնությունը: Վերջինիս պաշտպանները պնդում են, որ նա արձագանքում է միայն այլ տեսակ բռնությանը, այսինքն կապիտալիստական համակարգի բռնությա՞նը:
«Անտեսանելի բռնության» մասին փաստարկը, որին արձագանք «ի հայտ եկավ» ծայրահեղականների բռնությունը, չափազանց կործանարար է: Դա անարխոսինդիկալիզմի[14] ու սորելյացիների[15] մինչև 1914 թիվը առաջ քաշած փաստարկն էր: Այնուհետև, 1930-ականներին, դրանք ծայրահեղականներ էին երկու կողմից՝ ֆաշիստներ ու ստալինիստներ: Եվ կրկին, Ժան Ժենեն[16] արդարացնում էր Բաադերի[17] հանցակազմը: Յուրգեն Հաբերմասը ու մյուսներն արդարացիորեն էին վերաբերում այդ թյուրիմացությանը:

Հարցազրույցը՝ Նիկոլա Բարեի և Դանիել Ֆորտինի

[1] Paris- Match- ֆրանսիական նորությունների շաբաթաթերթ, հիմնվել է 1949 թվականին (թարգմ.):

[2] Ուրսուլա ֆոն դեռ Լեյեն (ծնվ. 1958), գերմանացի քաղաքական գործիչ, 2019 թվականից Եվրահանձնաժողովի նախագահ (թարգմ.):

[3] Ancien Régime-, Հին ռեժիմ կամ մինչհեղափոխական Ֆրանսիա, քաղաքական ու սոցիալ-

տնտեսական ռեժիմ, որը գոյություն է ունեցել Ֆրանսիայում 16-րդ դարի վերջ և 17-րդ դարի սկզբում մինչև Մեծ Ֆրանսիական Հեղափոխությունը (թարգմ.):

[4] Էմանուել Տոդ (ծնվ. 1951 թ.), ֆրանսիացի պատմաբան, սոցիոլոգ, մարդաբան, լրագրող: Գիտական հետաքրքրությունների շրջանակն ընդգրկում է ժողովրդագրության խնդիրները (ընտանիքի տրանսֆորմացիան ու մանկության դերը, ներգաղթն ու ասիմիլյացիան), զարգացած հասարակությունների տնտեսական ստագնացիայի խնդիրները, պոստմոդեռն շրջանի քաղաքական համակարգերի կոլապսը (թարգմ.):

[5] Ֆրանսու Բեգո, Եվրոպական հանձնաժողովի էներգետիկայի և տրանսպորտի գլխավոր տնօրեն (թարգմ.):

[6] Ժան- Լյուկ Մելանշոն (ծնվ. 1951), ֆրանսիացի ձախակողմյան պետական ու քաղաքական գործիչ, լրագրող: 2017 թվից Ֆրանսիայի Ազգային ժողովի պատգամավոր «Աննվաճ Ֆրանսիա» կուսակցությունից (թարգմ.):

[7] Վիջինի Դեպանտ (ծնվ. 1969), ֆրանսիացի գրող, թարգմանիչ, կինոռեժիսոր, 2016-ից 2020 թվականը Գոնկուրյան մրցանակի դափնեկիր (թարգմ.):

[8] Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության ժամանակների ծայրահեղ ձախակողմյան հասարակական-քաղաքական շարժումը, որի ճակատագիրը սերտորեն կապված է յակոբինյան հանրապետության կազմավորման, գործունեության և անկման հետ, որն արտահայտում էր քաղաքային ցածր խավերի և մանր բուրժուազիայի շահերը: Այս շարժման անդամները Ժակ-Ռենե Էբերի հետևորդներն էին (թարգմ.):

[9] Bruis-en-Artois- ի գործը ֆրանսիական քրեական գործ է, որը գրավել է լրատվամիջոցների մեծ ուշադրությունը 1970-ականներին. Brois-en-Artois- ում (այժմ Bruis-la-Bouissier) համեստ ծնված դեռահաս աղջկա՝ Բրիջիտ Դեվրեի սպանությունը: 1972 թ. ապրիլի 6-ին զոհի մարմինը հայտնաբերելուց հետո նոտար Պիեռ Լերոյին և նրա կնոջը՝ Մոնիկ Բեժին-Մեյերին, մեղադրանք առաջադրվեց, ապա նրանք կալանավորվեցին, չնայած այն հանգամանքին, որ քննիչ դատավոր Անրի Պասկալը խոստովանեց, որ ինքը չունի հիմնավոր ապացույցներ սպանությանն իրենց մասնակցության մասին (թարգմ.):

[10] Ֆլորանս Ֆորեստի (ծնվ. 1973), ֆրանսիացի դերասանուհի, կատակերգու, սցենարիստ (թարգմ.):

[11] Հարվի Վայնշտեյն (ծնվ. 1952), ամերիկացի կինոպրոդյուսեր, Miramax Films ընկերության կառավարման և համահիմնադիրների նախկին անդամ, ինչպես նաև The Weinstein Company ընկերության համահիմնադիր (իր եղբայր Բոբի հետ)։ «Օսկար» և BAFTA մրցանակների դափնեկիր է «Սիրահարված Շեքսպիրը» ֆիլմի համար։ Հանդիսացել է Հոլիվուդի ամենաազդեցիկ պրոդյուսերներից մեկը։ 2017 թվականի հոկտեմբերին Վայնշտեյնին հեռացրել են The Weinstein Company-ից, որովհետև տասնյակ դերասանուհիներ մեղադրել են նրան սեռական բռնության մեջ: Վայնշտեյնի հանդեպ մեղադրանքների պատմությունը ծնունդ է տվել այսպես կոչված «Վայնշտեյնի էֆեկտին», երբ նմանատիպ մեղադրանքների են արժանացել հայտնի բազմաթիվ անձինք (թարգմ.)։

[12] Ջեֆրի Էդվարդ Էփշթեյն (1953-2019), ամերիկացի ֆինանսիստ, բարերար և գրանցված սեքսուալ հանցագործ, անչափահասների առևտրով զբաղվող: 2008 թվականին ձերբակալվել և իրեն մեղավոր է ճանաչել մարմնավաճառության կազմակերպման երկու մեղադրանքներով (թարգմ.):

[13] Դոմինիկ Ստրոս- Կան (ծմվ. 1949), ֆրանսիացի քաղաքական գործիչ, Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) նախկին գործադիր տնօրեն, որը, ներգրավված լինելով մի շարք ֆինանսական և սեռական սկանդալներում, համարվում է Ֆրանսիայի Սոցիալիստական կուսակցության սկանդալային քաղաքական գործիչ: 2007–2011 թվականներին եղել է Արժույթի միջազգային հիմնադրամի գործադիր տնօրեն, (հրաժարական է տվել սեռական ոտնձգությունների պատճառով) (թարգմ):

[14] Անարխո-սինդիկալիզմ, մանրբուրժուական հոսանք բանվորական շարժման մեջ, որ գտնվում է անարխիզմի գաղափարական և քաղաքական ազդեցության ներքո։ Անարխո-սինդիկալիզմը ժխտում է քաղաքական պայքարի և բանվորական ինքնուրույն քաղաքական  կուսակցությունների անհրաժեշտությունը և մերժում պրոլետարիատի դիկտատուրայի գաղափարը (թարգմ.)։

[15] Ժորժ Էժեն Սորել (1847-1922), ֆրանսիացի փիլիսոփա, հրապարակախոս և քաղաքական գործիչ: Սորելիականության տեսության հեղինակը: Սորելի տեսությունը մարդկանց կյանքում դիցաբանության, մասնավորապես`ազգային առասպելների դերի մասին, նկատելի ազդեցություն ունեցավ սոցիալիզմի, անարխիզմի և ֆաշիզմի տեսության վրա: Նա համարվում է անարխո-սինդիկալիստ, բայց 1909 թ.-ին նա հիացմունք է հայտնում միապետության և ազգայնականության գաղափարախոսի ՝ ծայրահեղ աջ «Action Française» կազմակերպության հիմնադիր Չարլզ Մորրասի հանդեպ: Ռուսաստանում 1917 թ. Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո Սորելը դարձավ բոլշևիզմի երկրպագու և նրա առաջնորդ Լենինը, իսկ մահվանից անմիջապես առաջ իր հավանությունը հայտնեց իտալացի ֆաշիստների առաջնորդ Բենիտո Մուսոլինիին (թարգմ.):

[16] Ժան Ժենե (1910-1986), ֆրանսիացի գրող և դրամատուրգ, որի ստեղծագործությունները վեճեր են հարուցել։ Նրա հերոսները եղել են գողեր, մարդասպաններ,  մարմնավաճառներ, կավատներ,  մաքսանենգներ և սոցիալական ստորին խավի պատկանող մարդիկ։  20-րդ դարի կեսին Ժան Ժենեի ստեղծագործությունների վրա արգելք էր դրված։ 1950 թվականին նրա որոշ գրքեր արգելվել էին Միացյալ Նահանգներում: 1960-ական թվականներին Ժան Ժենեն ներգրավվել է երկրի քաղաքական կյանքում։ Նա մասնակցում է ցույցերին, որոնք տեղի էին ունենում Ֆրանսիայում աֆրիկյան ներգաղթյալների կենսապայմանների բարելավման համար։ Ժենեն աջակցել է նաև Փարիզում ընթացող ուսանողական անկարգություններին (թարգմ.)։

[17] Բերնդտ Անդրեաս Բաադեռ (1943-1977), Կարմիր բանակի խմբակցության հիմնադիրներից և ղեկավարներից մեկը, քաղաքային ձախակողմյան արմատական ​​ահաբեկիչ: 1970-ից 1972 թվականներին Բաադերը կազմակերպել և իրականացրել է մի շարք ահաբեկչական գործողություններ և դիվերսիա Գերմանիայում, ներառյալ դաշնային պաշտոնյաների առևանգումը, նախկինում սերտորեն կապված նացիստների հետ,և հարձակումներ արևմտյան գերմանական ՆԱՏՕ-ի օբյեկտների վրա: Կարմիր բանակի խմբակցության գործունեությունն ապահովելու համար Բաադերը և նրա համախոհները թալանում են բանկեր և կոլեկտորային մեքենաներ (թարգմ.):