Նորաձևության սոցիալական գործառույթները

 Հեղինակ` Էմմի Թոքմաջյան

feel4life2@yahoo.com

Նորաձևությունը որպես սոցիոմշակութային ‎ֆենոմեն կատարում է  որոշակի կարևոր մշայութային, սոցիալական ‎‎‎գործառույթներ:

Ընդհանուր առմամբ նշելով, որ նորաձևության սոցիալական դերին վերաբերող հարցը դեռ չի ստացել սպառիչ պատասխան, հետևյալ կերպ կարելի է ամփոփել դրա սոցիալական ‎‎‎‎գործառույթների առավել տիպիկ մեկնաբանությունները.

1.         Մշակությաին նմուշներում միատեսակության և բազմատեսակության ստեղծման և պահպանման ‎‎‎գործառույթը: Միատեսակությունն ի հայտ է գալիս նրանում, որ նորաձևության շնորհիվ միևնույն նմուշը յուրացվում է որպես սեփական բազմաթիվ անհատների, սոցիալական խմբերի և գլոբալ հասարակությունների կողմից: Հենց նորաձևության այս ‎‎‎‎գործառույթի համար էլ  այն հաճախ քննադատում են ` մեղադրելով համընդհանուր ստանդարտացման և միանման ճաշակների հաստատման մեջ: Սակայն առանց մշակութային նմուշներում, կենսակերպի և առօրիայի վարքի մեջ միատեսակության որոշակի մակարդակի առկայության սոցիալական կյանքը ընդհանրապես անհնար կլիներ:

2.         Ինովացիոն /նորարարական/ ‎‎‎‎‎գործառույթ: Որքան նորաձևության ազդեցությունը տարածվում է սոցիալ-տնտեսական և մշակութային կյանքի տարբեր ոլորտներում, այնքան  մեծանում է հասարակության ինովացիոն պոտենցիալը, համապատասխան ոլորտներում նորամուծությունների ներդրման և ընդունման պատրաստականությունը: Նորաձևությունը նպաստում է հասարակության, խմբերի, անհատների` գոյատևման փոփոխվող  ներքին և արտաքին պայմաններին  ադապտացվելուն:

3.         Կոմունիկացիոն /հաղորդակցական/ ‎‎‎‎‎գործառույթ: Հասարակության մեջ գործող բոլոր նշանային համակարգերը ծառայում են որպես մարդկանց միջև հաղորդակցման միջոց: Նորաձևությունն այդ համակարգերից մեկն է: Նորաձևության հաղորդակցումը կայանում է նրանում, որ որոշ մարդկանցից մյուսներին են փոխանցվում նորաձևության ստանդարտները, այսինքն` նորաձև նշանակությամբ օժտված որոշակի մշակութային նմուշներ: Այս ստանդարտների հետ մեկտեղ փոխանցվում են դրանցով պայմանավորված նորաձևության արժեքները:

4.         Սոցիալական դիֆերենցիացիա և համահարթում: Նորոձևությունը հասարակությունը ընդգրկում է հասարակությունն ամբողջապես, իսկ դա նշանակում է, որ այւն չի կարելի համարել ո’չ ընտրախավի, ո’չ առանձին սոիալական դասերի և շերտերի, դեմոգրաֆ‎իական խմբերի և այլնի ՙսեփականություն՚: Բոլորը, այսպես թե այնպես, մասնակցում են դրան` չնայած մասնակցության ձևերը և ակտիվության աստիճանը բնականաբար տարբեր են:

5.         Սոցիալականացում: Նորաձևությունը անհատին` սոցիալական և մշակութային փորձին հարաբերող միջոցներից մեկն է: Մասնակցությունը նորաձևությանը կապված է որոշակի սոցիալական նորմերի և արժեքների յուրացման հետ:

6.         Հեղինակության ‎‎‎‎գործառույթ: Նորաձևությունը այս կամ այն երևույթների, արժեքների, մշակությաին նմուշների և այլնի հեղինակության բարձրացման կամ նվազեցման գործոններից է:

7.         Հոգեֆ‎իզիոլոգիական լիցքաթափման ‎գործառույթ: Ժամանակակից պայմաններում այս ‎ֆունկցիան առանձնահատուկ կարևորություն ունի: Ժամանակակից ինդուստրիալ և ուրբանացված հասարակությունում մարդու նյարդային համակարգի և հոգեկանի հոգնածությունը չափազանց բարձր է: Նորաձևությունը հոգե‎ֆիզիոլոգիական լիցքաթափման կենսական պահանջմունքը բավարարող ասպեկտներից մեկն է: Այս առումով նորաձևության ‎‎‎‎‎գործառութութային ծանրաբեռնվածությունը շատ մեծ է:

Բ. Դ. Պարիգինը և Գ. Գ. Շուբինը առանձնացնում են նորաձևության երեք

կարևորագույն ‎ֆունկցիաները` կոմունիկատիվ, ինտերակտիվ և կոմպենսացնող:

Կոմունիկատիվ ‎‎‎‎‎գործառույթը դրսևորվում է ինֆորմացիայի փոխանակման մեջ: Նորաձևությունն հանդես է գալիս որպես յուրահատուկ սոցիալական նշան, հեղինակության սիմվոլ:

Ինտերակտիվ ‎‎‎‎գործառույթը հանդես է գալիս որպես գործողությունների համաձայնեցման, փոխհարաբերման միջոց: Նորաձևությունը կողմորոշում է դեպի ճանաչված առաջնորդները, համախմբում է ըստ վարքի որոշակի մոդելների, խթանում է հետաքրքրություն նորի հանդեպ:

Կոմպենսացնող ‎‎‎‎գործառույթը թույլ է տալիս լրացնել չբավարարված կամ ոչ լիարժեք բավարարված պահանջմունքները` հանդես գալով որպես սոցիալական պահանջմունքների կարգավորիչ:

Վերը նշվածից կարելի է եզրակացնել, որ որոշ ‎‎‎‎‎գործառույթներ իրականացվում են ամբողջ հասարակության մակարդակով` օրինակ, մշակութային նմուշնորի միատեսակության և բազմատեսակության ստեղծման և պահպանման ‎‎‎‎գործառույթը, ինովացիոն ‎‎‎‎գործառույթը, կոմունիկատիվ և սոցիալական դիֆերենցիացիայի և համահարթման ‎‎‎‎‎գործառույթ: Մյուսներն էլ մարդու անհատական սոցիալական պահանջմունքների մակարդակով. սոցիալականացման ‎‎‎‎‎գործառույթ, հեղինակության ‎‎‎‎գործառույթ, ինչպես նաև հոգեֆիզիոլոգիական լիցքաաթափման ‎‎‎‎գործառույթ:

Գրականության ցանկ

  1. Веблен Т. Теория праздного класса. М.: Прогресс, 1984
  2. Katz, E. and Lasarsfeld, P.Personal Influence. Glencoe, Il : The Free Press, 1955; King, Ch. W. Fashion adoption // Toward Scientific Marketing. Chicago, 1963
  3. Гофман А. Б. Мода и люди: новая теория моды и модного поведения. М., 1994
  4. Зомбарт В. Народное хозяйство и мода. СПб., 1904
  5. Гофман А. Б. Мода и обычай // Рубеж, 1992, № 3.
  6. Зиммель Г. Психология моды // Научное обозрение. 1901, № 5.

 

Share on FacebookShare on Google+Tweet about this on TwitterShare on LinkedIn

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *