–Որտեղ՞ եք ծնվել և ինչպես՞ դարձաք սոցիոլոգ: Ինչու՞ Ձեզ հետաքրքրեց այդ մասնագիտությունը: Սեղմ կերպով ներկայացրեք որպես մասնագետ կայանալու Ձեր պատմությունը:
-Ողջ կյանքս մի քանի րոպեյում…
–Կարելի է և ավել:
-Տասը րոպեում: Ես ծնվել եմ համարյա թե յոթանասունհինգ տարի առաջ լեռնային տեղանքում, այնտեղ, որտեղ հիմա գտնվում է Սլովենիան, իսկ այն ժամանակ դա Հարավսլավիաի սլովետական հատվածն էր: Մինչ 1918 թ, երբ ծնողներս, ավելի վաղ նրանց նախնիները` կիսով չափ տիրոլցիներ, կիսով չափ սլովեններ, ապրում էին այդ վայրերում, այդ տարածքը պատկանում էր Ավստրո-հունգարական կայսրությանը: Տարրական դպրոց ես հաճախում էի փոքրիկ գավառական քաղաքում, իսկ վարժարան գնացի արդեն Լյուբլյանայում: 1941-ին հայրենի քաղաքս գրավված էր Գերմանիայի կողմից, իսկ Լյուբլյանան վերահսկում էին իտալացիները: Ես կրթությունս շարունակում էի Կարինտիայում և Վիենայում` գերմանական դպրոցներում: Պատերազմի ավարտին, ավարտելով պլաներիստի պատրաստման կուրսը, որոշ ժամանակ ես ծառայում էի գերմանական ռազմաօդային ուժերում: Պատերազմից հետո ես մի փոքր սովորեցի Ավտրիայում` Վիեննա և Ինսբուրգ քաղաքներում: 1950-ականների սկզբին գաղթեցի ԱՄՆ: Նահանգներ տեղափոխվելուց հետո շարունակեցի սովորել և աշխատել: Մենք երկուսս էլ աշխատում էինք` ես ու կինս, ում ես հանդիպել էի Եվրոպայից մեկնելուց կարճ ժամանակ առաջ /նրա հայրը ծագումով Լատվիայից էր, երաժշտության պրոֆեսոր, մայրը լեհ էր, Չարտորիժսկիների տոհմից/: Հետո մենք երեխաներ ունեցանք` երկու աղջիկ: Այսպես ասեմ. Նյու Յորքի սոցիալական հետազոտությունների նոր դպրոցում առանց դժվարությունների չենք սովորել /New School of Social Research/: Ես դռնապան էի աշխատում, և սովորելու համար ավելի շատ ժամանակ էի ունենում, քան կինս: Նա քարտուղարուհի էր, աշխպատում էր ողջ աշխատանքային օրը: Արդյունքում ես կարողացա պաշտպանել Phd, իսկ կինս նույն տարում հազիվ մագիստրոսի աստիճան ստացավ: Մինչ այդ ես այդ նույն Նոր Դպրոցում փիլիսոփայության մագիստրոս էի: Դրանից հետո ես միացա սոցիոլոգիային:
Դուք հարցրեցիք, թե ինչպես ես դարձա սոցիոլոգ: Հաստատ չգիտեմ: Ամեն ինչ կարող էր այլ կերպ դասավորվել: Գիտությամբ զբաղվելուց բացի, այլ հնարավորություններ էլ կային: Ես մտածում էի, օրինակ, քաղաքացիական օդաչու կամ սպորտային պլաներիզմի հրահանգիչ դառնալու մասին: Պատերազմից հետո, լինելով դեռ տակավին երիտասարդ, ես այնուամենայնիվ սկսեցի սովորել, նույնիսկ չէի մտածում համալսարանը ավարտելու և գիտական կարիերա ստեղծելու մասին: Ուսանողական տարիներին ամենից շատ ինձ հետաքրքրում էին փիլիսոփայությունը և լեզվաբանությունը, բայց նույն կերպ դասախոսություններ էի լսում այնպիսի գիտակարգերից, ինչպիսիք են` պատմությունը, հոգեբանությունը, գրականությունը: Երբ Նահանգներում հայտնվեցի, ես դեռևս, հիմնականում փիլիսոփայություն էի ուսումնասիրում:
Այն ամռանը, երբ մենք Նահանգներ եկանք, ես մի իրավաբանի մոտ վարորդ էի աշխատում. անսահման հարուստ մարդ էր` Վերին Նյու-Յորքից: Նա ինձ ծանոթացրեց Նոր Դպրոցի տնօրեն Ալվին Ջոնսոնի հետ և ինձ երաշխավորեց նրա մոտ: Խոսքը կրթաթոշակի մասին էր: Դրա միջոցով ես կկարողանայի սովորել Կոլումբիայի համալսարանում: Սպասելով Ջոնսոնի հետ հարցազրույցին, ես կարդում էի Նոր դպրոցում առաջարկվող կուրսերի ցուցակը: Դրանք ինձ ավելի հետաքրքիր թվացին, քան Կոլումբիայի համալսարանի ծրագիրը: Սա հատկապես վերաբերում էր փիլիսոփայությանն ու սոցիոլոգիային: Ես հարցրեցի Ջոնսոնին, արդյոք չի կարող նա կրթաթոշակ տրամադրել սովորելու համար ոչ թե Կոլումբիական համալսարանում, այլ Նոր Դպրոցում: Կարծում եմ, նրան դուր եկավ, որ ես նախընտրեցի Նոր դպրոցը, բացի այդ նա առաջարկեց կրթաթոշակ ոչ միայն ինձ, այլ նաև կնոջս:
Առավել հետաքրքիր կուրս էր դասավանդում գերմանացի էմիգրանտ-փիլիսոփա Կարլ Լեվիտը. Կարծում եմ, նա քսաներորդ դարի լավագույն գերմանացի փիլիսոփաներից մեկն էր, ավելի, քան շատ հայտնիներ, օրինակ` Հայդեգերը: Այնտեղ կային նաև կուրսեր նվիրված լեզվի տեսությանը, որոնք կարդում էր բժիշկ Կուրտ Գոդշտեյնը: Նա հիմնականում աշխատում էր Կոլումբիայի համալսարանի վիրաբուժական քոլեջում և ինչպես հետագայում իմացա, հայտնի էր աֆազիայի մասին իր աշխատանքներով:
–Որ՞ թվականին է դա եղել:
-1951-ին: Ես մագիստրոսի աստիճան ստացա Նոր դպրոցում: Դա ինձնից խլեց մոտ երկու տարվա ուսում և աշխատանք: Այսպիսով ես սկսեցի սովորել Նոր դպրոցում, փիլիսոփայության ավարտական կուրսում: Իհարկե, այնտեղ դասավանդում էին այլ հիանալի գիտնականներ ևս, հիմնականում գերմանացի և հրեա էմիգրանտներ. օր` Ալֆրեդ Սողոմոնը, Կարլ Մայերը: Ես գրում էի իմ մագիստրոսական ատենախոսությունը Ալբեր Քամյուի բարոյական փիլիսոփայության մասին: Երբ Լեվիտը պրոֆեսորի կոչում ստացավ Գեյդելբերգում և հեռացավ Գերմանիա, Շյուցը դարձավ ամբիոնի վարիչ: Դրանից հետո, չնայած, որ մշտապես զբաղվում էի ֆենոմենոլոգիայով, իմ հետաքրքրությունը փիլիսոփայությունից սկսեց տեղափոխվել դեպի սոցիոլոգիա: Հենց այդ ժամանակ ես ընկերացա Պիտեր Բերգերի հետ: Մենք ծանոթացանք կրոնի մասին սեմինարի ժամանակ, որը Լեվիտն էր վարում: Հետո մենք միասին լսում էինք Վեբերի մասին Մայների կուրսը: Այնպես ստացվեց, որ Մայները Ռոկֆելլերի ֆոնդից մեծ գրանտ ստացավ, հետազոտելու համար եկեղեցու և հավատքի դրությունը հետպատերազմյան Գերմանիայում: Նա Բերգերին այդ նախագծում հետազոտողի օգնականի աշխատանք առաջարկեց: Երբ Բերգերը արդեն ճամպրուկներն էր հավաքել և պատրաստվում էր Եվրոպայում դաշտային հետազոտություններ անց կացնել Մայերի և երկու այլ օգնականների հետ, նրան բանակ տարան: Դա Կորեական պատերազմի տարիներին էր: Փառք աստծո, նա Կորեա չընկավ, բայց միևնույնն է, չկարողացավ շարունակել աշխատանքը նախագծում: Ինձ բանակ չտարան, քանզի ամուսնացած էի և երկու երեխա ունեի: Այդպիսի մարդկանց ամենավերջում էին զորակոչվում բանակ: Մայերը ինձ դիմեց, որպեսզի ես նախագծում փոխարինեմ Բերգերին: Առաջին հերթին ես գերմաներեն գիտեի ու մի փոքր հասկանում էի կրոնի սոցիոլոգիայից: Այսպիսով, սկսելով իմ կարիերան վարորդից և դռնապանից, ես այդ նախագծում դարձա ասիստենտ-հետազոտող, իսկ ուսանող փիլիսոփայից վերածվեցի դաշտում աշխատող էմպիրիկ սոցիոլոգի: Գերմանիայում ես մոտ յոթ ամիս դաշտային հետազոտություն անցկացրեցի, և այդ ընթացքում հավաքեցի Գերմանիա եկած բողոքականների համեմատական հետազոտությանը նվիրված դոկտորական ատենախոսության համար անհրաժեշտ հիմնական տվյալները: Այդ ժամանակից ես աշխատում էի սոցիոլոգիայի ոլորտում, համենայն դեպս սոցիոլոգիական ինստիտուցիոնալ կառուցվածքներում:
–Զգում՞ էիք արդյոք դուք, որ Շյուցի մոտեցումը սոցիալական կյանքի վերլուծությանը ինչ որ բանով տարբերվում էր այդ ժամանակ սոցիոլոգիայում ընդունված մոտեցումներից: Կոնստրուկտիվիստների հետ ինչ-որ խնդիրներ ունեիք՞:
-Շյուցը կոնստրուկտիվիստ չէր: Հատկապես այն ընկալմամբ, որը ներկայումս այդքան տարածված է: Այդ իմաստով իրենց կոնստրուկտիվիստ համարողներին ես հիմար եմ համարում: Եկեք հստակեցնենք ինչ ի նկատի ունեմ: Ես կոնստրուկտիվիստ եմ այն իմաստով, որով Կարլ Մարքսը կոնստրուկտիվիստ էր իր “անթրոպոլոգիական” աշխատություններում: Որպես սոցիոլոգ ես ինձ դասում եմ վեբերականների թվին, այսինքն սոցիոլոգների ամբողջ շարքի, ովքեր հետևում էին հասկացող պատմական սոցիոլոգիայի վեբերյալ հայեցակարգին: Ինձ թվում էր, որ Շյուցը և իր առօրեականության ֆենոմենոլոգիան հենց այն փիլիսոփայական նախասոցիոլոգիական հիմքն էր, որը պակասում էր վեբերյան պատմական սոցիոլոգիային և սոցիալական գիտություններին առհասարակ: Ես եկա այս եզրահանգմանը գիտության սոցիոլոգիայի ուսումնասիրման ընթացքում` այլ ինտելեկտուալ դպրոցների ներկայացուցիչների հետ երկարատև վեճերից և քննարկումներից հետո: Իհարկե Շյուցի գաղափարների համար ավելի կարևոր է եղել Հուսեռլի փիլիսոփայությունը, բայց նրա մոտեցմանը նույն չափ մոտ են են եղել պրագմատիկ փիլիսոփայության կողմնակիցների պատկերացումները` Չ.Ս Պիրսի, Ու. Ջեյսմի, և իհարկե Ջ.Գ Միդի: Ես համոզված էի, որ Վիեննական խմբակը` Կարնապը, ինչպես նաև Վինտգենշտեյնը և նրա ամերիկյան հետևորդները ճիշտ չեն: Շյուցը, ով Վիեննայի բնիկ բնակիչ էր, անուղղակի կապված էր Վիեննական խմբակի հետ իր ընկերոջ` Կաուֆմանի միջոցով, և այդպիսով Շյուցը իր կոնցեպտները զարգացնում էր որպես հակակշիռ Վիեննական դպրոցին:
Ինչպես տեսնում եք, ուսանողական տարիներին, այսինքն բավականին վաղ, ինձ մոտ ձևավորվել էր բացասական ընկալում սոցիալական գիտություններում համընդհանուր մոտեցումների հանդեպ: Շնորհիվ Շյուցի և ամերիկյան խոստումնալից ֆենոմենոլոգ Դորիոն Կեարնսի, ինչպես նաև շնորհիվ Արոն Գուրվիչի, ով հետագայում համալսարանում դարձավ իմ կոլեգան, ես սկսեցի ինտենսիվորեն կարդալ Հուսեռլ: Դա ծայրաստիճան կերպով ազդեց իմ մտածողության վրա:
Իսկ հիմա կոնստրուկտիվիզմի մասին: Բերգերի համահեղինակությամբ գրված գիրքը, իսկապես կոչված է “Իրականության սոցիալական կառուցակցում”: Դրա իմաստը կայանում է նրանում, որ սոցիալական տեսության վրա սոցիալական գիտության կատեգորիաներում որոշակի հայացք ներկայացվի: Այն հիմնված է Մարքսի անթրոպոլոգիական աշխատությունների հիմնական գաղափարների, Դյուրքհեյմի սոցիոլոգիական օբյեկտիվիզմի, Վեբերի պատմական հասկացող սոցիոլոգիայի, և իհարկե Ջ.Գ Միդի սոցիալական հոգեբանության հիմնական գաղափարների վրա: Մեր կողմից առաջարկված սինթեզի տեսական հիմքը Գուսերլի և Շյուցի կողմից մշակված Կենսական աշխարհի ֆենոմենոլոգիան է: Այնպես որ, այդ իմաստով, ոչ մի նոր բան չենք արել: Մեր նոր ենթաուղությունը` հայտնագործությունը, եթե կարելի է այդպես արտահայտվել, կայանում է նրանում, որ մարդկային աշխարհում, մարդկային արարածը ներառում է նաև ժամանակակից սոցիալական տեսության ձևավորումը:
-Պատմեք խնդրում եմ ձեր և Բերգերի համատեղ գրքի պատմությունը: Ինչպես՞ ձեր գլխում ծագեց գրել այդ գիրքը, որը արդյունքում դարձավ այդքան հանրահայտ, այդ թվում նաև ռուսական սոցիոլոգիական հանրույթում:
-Առաջին հերթին պետք է հասկանալ ինչպես գլխումս միտք ծագեց առհասարակ գրել Պիտեր Բերգերի հետ: Բանն այն է, որ մինչ գիրքը մենք միասին երկու հոդված էինք գրել: Ոչ, երեք հոդված: Ես արդեն ասեցի, որ մենք ընկերացել ենք ուսանողական տարիներին: Նաև ինտելեկտուալ ընկերներ դարձանք: Տարբեր թեմաներ էինք քննարկում: Ես մտածում եմ, որ ինչ որ բան համատեղ գրելու միտքը իրենն էր: Առաջին երկու հոդվածները գիտելիքի սոցիոլոգիայի և կրոնի սոցիոլոգիայի մասին էին: Այդ ժամանակ մենք երեք չորս մարդկանց հետ` փիլիսոփայի և երկու սոցիոլոգների, ում անունները այս պահին կարևոր չեն, որոշեցինք գիտելիքի մասին գիրք գրել: Սկսեցինք աշխատել գրքի պլանի վրա: Հետագայում, մնացածը այս կամ այն պատճառով հրաժարվեցին այդ գաղափարից և մենք որոշեցինք աշխատել երկուսով, բայց մի փոքր այլ կերպ: Մենք որոշեցինք գրել ոչ թե հոդվածների հավաքածու, այլ ամբողջական մոնոգրաֆիա: Նախքան գրքին անցնելը, մենք համահեղինակությամբ երեք հոդված գրեցինք: Դրա պատճառը իմ դանդաղկոտությունն էր, անընդհատ ձգձգում էի: Այդ պահին ես աշխատում էի սոցիալական մոբիլության և անձնական իդենտիֆիկացիայի որոշ ասպեկտների վրա:
Մի քանի վարկածներ ունեի, բայց շատ դանդաղ էի աշխատում: Ոչ մի կերպ չէի կարողանում ավարտին հասցնել հոդվածը: Բերգերը համբերությունը կորցրեց և առաջարկեց իր օգնությունը: Մինչ այդ մենք հոդվածները ստորագրում էինք այբբենական կարգով, որովհետև դժվար, միգուցե նաև անհնար էր ասել, թե ով է գլխավոր և ով երկրորդ հեղինակը: Բայց այս դեպքում բացառություն արեցինք և իմ անունը սկզբից գրեցինք: /ծիծաղում է/ Այսպիսով, մենք միասին հրապարակեցինք երեք հոդված, և մեկ գիրք: հետագայում, իննսունականների սկզբներին մենք հրապարակեցինք ևս մեկ փոքրիկ գիրք:
–Ինչ-որ տեղ մեկնել՞ եք այդքան պոպուլյար դարձած գրքի գրման աշխատանքների հետ կապված: Գիտեմ, որ դուք այն Ալպերում եք գրել: Ինչպես՞ էր աշխատանքը կազմակերպված:
-Ինչպե՞ս էր այն կազմակերպված… Երբ մյուս ենթադրյալ համահեղինակները հրաժարվեցին, մենք որոշեցինք աշխատանքը սկսել դետալային /մանրամասն/ պլանից: Այդ ժամանակ Պիտեր Բերգերը դասավանդում էր Հյուսիսային Կարոլինայում, իսկ ես՝ Վերին Նյու Յորքի քոլոջներից մեկում մի քանի տարի աշխատելուց հետո փոխարինում էի Շյուցին Նոր Դպրոցի ասպիրանտուրայում: Այդպես ես վերադարձա որպես պրոֆեսոր այն համալսարան, որտեղ ստացել էի Phd: Այդ ժամանակ Բերգերը այնտեղ չէր աշխատում: Մենք համահեղինակությամբ գրում էինք դեռ ուսանողական տարիներին: Հետագայում, չնայած հեռավորությանը, մենք շարունակում էինք ընկերներ մնալ և ձև էինք գտնում միասին ինչ որ բան գրելու: Երբ որոշեցինք գիրք գրել, նա արդեն Նոր դպրոցում էր: Պետք է ասել, որ Պիտերը նույնպես աշխատասեր էր: Նա սիրում էր գրել, և զգալիորեն ավելի արագ և հեշտ էր գրում քան ես, բացի այդ, միգուցե նա ավելի լուրջ էր տրամադրված:
Վերադառնանք գրքին: Վաթսունականների սկզբներին կինս տարեկան դոկտորական կրթաթոշակ ստացավ Գերմանիայի Ֆրայբուրգ քաղաքում: Իմիջիայլոց, նրա դիսերտացիան նվիրված էր ռուսական գյուղացիության աշխարհայացքի տրանսֆորմացիային, կոլեկտիվացման ընթացքում: Մեկ ամբողջ տարի նա, մեր երկու դստրերի հետ ապրեց Շվարցվալդում, Ֆրայբուրգից ոչ հեռու: Այդ ժամանակ ես արձակուրդ վերցրեցի (sabbatical), և նրանց մոտ տեղափոխվեցի: Այնտեղ ապրեցի բնակվեցի վեց կամ յոթ ամիս: Այդ ժամանակ ես գրեցի “կենսական աշխարհի կառուցվածքը” գրքի առաջին գլուխները: Շյուցը նախատեսել էր գրել դա իր մահից առաջ: Ես աշխատում էի իր կողմից թողնված նշումների հիման վրա: /Շյուցի այրին` Իլզեն և Արվիլ Բրոդերսենը` նրա գրական ժառանգության կարգավորողներից մեկը, խնդրեցին ինձ գրել այդ գիրքը նրա ձեռագիրների և նշումների հիման վրա: Ես համաձայնեցի, չգիտակցելով խնդրի ողջ լրջությունը: Ես գերմաներեն էի գրում, քանի որ Շյուցը ևս ցանկանում էր գրել գերմաներեն:/ Այդ ամառ Բերգերը ընտանիքի հետ հանգստանում էր Եվրոպայում: Մենք մի քանի օր միասին անց կացրեցինք Ավստրիայում, Կոնստանս լճի ափին: Ճաշում էինք Ալպերի բարձունքում գտնվող ռեստորանում, ցիտրայի նվագի ուղեկցությամբ: Մեզ հոգնեցրել էր այն, որ գիտական գրքերը նվիրվում են կանանց, մայրերին, քույրերին, մանկապարտեզի դաստիարակչուհուն, դռնապանին, մենք որոշեցինք այդ երեկոյի հիշատակի գիրքը նվիրել ինչ-որ ուրիշ մեկին ինչ որ Ջոլդերի, կամ ասենք այդ երեկո Ցիտր նվագողին: /ծիծաղում է/Այդ մասին գրքի նախաբանում խոսվում է:
Աշնանը, երբ նորից հանդիպեցինք Նյոր Յորքում, գրքի պլանը արդեն պատրաստ էր: Բերգերը նույնպես արդեն աշխատում էր Նոր Դպրոցում: Երբեմն հանդիպում էինք համալսարանում, բայց գրքի վրա աշխատում էինք տանը: Ես բնակարան ունեի Վաշինգթոնի հրապարակից ոչ հեռու, Հյուսիսային Գյուղում (Northern Village), իսկԲերգերը ապրում էր բավականին հեռու, քաղաքի վերին հատվածում: Սովորաբար մենք շաբաթը մեկ անգամ հանդիպում էինք իմ տանը: Մենք հերթով զբաղվում էինք գրքի բաժիններից յուրաքանչյուրով, քննարկում էինք այն, ինչ ուզում ենք ասել այս կամ այն գլխում: Եվ երբ ինչ որ մեկիս գլխում հատկապես արտահայտիչ ձևակերպում էր առաջանում, գրանցում էինք թղթի վրա, հուսալով, որ ապագայում պետք կգա: Բերգերը սակայն սովորաբար գրառումներ չէր անում. տուն հասնելուց հետո, իր տպող սարքով երկու էջ տեքստ էր տպագրում/ նա դա անում էր երկու մատով/ ու համալսարանում ինձ էր փոխանցում: Ես կամ ամեն ինչ նույնն էի թողնում, կամ որոշ հատվածներ փոփոխում էի. տպում էի, բայց չորս մատով: Հետո կրկին հանդիպում էինք: Մեր հանդիպումների առաջին մասը` քսան րոպե կամ կես ժամ, նվիրում էինք անցյալ անգամ մեր արածի և պայմանավորվածի մասին քննարկմանը: Հետո անցնում էինք հաջորդ մասին: Ես չեմ հիշում, որ մեր մոտ ինչ որ տարաձայնություններ եղած լինեն: Իհարեկ, մենք բավականին հաճախ էինք վիճում, բայց ընդհանուր առմամբ հարում էինք մեկ տեսական դիրքորոշման:
Գրքի գլուխներից մեկը այլ կերպ է գրվել: Ինչպես արդեն նշեցի, այն ժամանակ ես արդեն սկսել էի աշխատանքները “կենսական աշխարհի կառուցվածքը” / “The Structures of the Life World”/ գրքի վրա: Ես ձեռագիր գրված գլուխները տվեցի Բերգերին/ գերմաներեն էին/, իսկ նա անգլերենով քամեց այն ամենը, ինչը մեր կարծիքով պետք կգար մեր համատեղ գրվող գրքին: Փաստացիորեն, գլուխներից մեկը Շյուց է, մեկնաբանված Լուկմանի և վերաձևակերպված Բերգերի կողմից:
Մնացած բոլոր հատվածների վրա աշխատել ենք այնպես, ինչպես ես ձեզ նկարագրեցի: Ես չեմ կարող ասել, թե ով ինչ է գրել այդ գրքում: Բերգերը շատ ավելին գիտեր գիտելիքի սոցիոլոգիայից: Իհարկե մենք երկուսս էլ գիտեինք Մարքս. Մարքսից ինչ որ բան: Ես ամբողջությամբ Մարքս չէի կարդացել, և երբեք էլ չեմ պատրաստվել դա անել: Բավականաչափ ծանոթ չէի Մարքսի, Շելլերի աշխատանքներին, իսկ Բերգերը դրանց հիմնովին տիրապետում էր: Մյուս կողմից էլ ես ավելի խորը գլուխ էի հանում ֆենոմենոլոգիայից: Ամեն դեպքում, այս գիրքը համատեղ աշխատանքի արդյունք է :
– Պատկերացրեք, ձեզ խնդրում են պատմել ձեր մասին մեծ լսարանի առջև: Ինչպես՞ դուք կնկարագրեիք ձեր հիմնական ներդրումը սոցիոլոգիայում:
– Հիմնական ներդրումը՞: Ես լավագույն մորմն եմ սոցիոլոգիայում:
– Ձկնորսների լեզվով մորմը արհեստական ճանճն է…
– Միգուցե անհամեստ հնչի, բայց իմ կարծիքով ես լավագույն մորմն եմ սոցիոլոգիայում/ ծիծաղում է/, իսկ եթե լուրջ, ոչ, ես չէի ցանկանա ինձ գովազդել իբրև սոցիոլոգ: Մի քանի պատճառներ կան: Բնականաբար առաջին հերթին, համեստության պատճառով: երկրորդ հերթին` դա հակասում է լավ վարքաձևերին, ինչը շատ կարևոր է: Երրորդ` ես չգիտեմ իրավունք բառը…պետք է մտածել…
– Ինձ թվում է, երբեմն մարդիկ ստիպված են դա անել: Կյանքի որոշակի փուլում ամփոփել արդյունքները: Ինչ՞ եմ արել այս աշխարհում կամ այս հանրույթի համարՊ Որն՞ է իմ ներդրումը գիտության այն ոլորտում, որում աշխատել եմ
– Չեմ կարող համաձայնել: Ոչ բոլորն են այդպես, այդ թվում ես էլ:
– Ուրեմն դուք երջանիկ մարդ եք:
– Այդ առումով այո: Ես չեմ սիրում իմ մասին չափազանց շատ մտածել: Սիրում եմ մտածել նրա մասին, ինչն ինձ ուրախացնում է: Հիմնականում` մարդկանց, բնապատկերների, կենդանիների, գետերի…բայց արդյոք սիրում եմ ես մտածել ինքս իմ մասին: Ես սիրում եմ պատմել պատմություններ իմ մանկությունից և հասուն կյանքից: Երբեմն չուզենալով ստիպված ես լինում վերհիշել կյանքիդ որոշակի դրվագներ… Մյուս կողմից խնդիրներից մեկը, որը ես ուսումնասիրում եմ սոցիոլոգիայում, անձի իդենտիկության խնդիրն է, որը ես դիտարկում եմ որպես սոցիալական կոնստրուկտ: Բայց անձի իդենտիկությունը, ինքնաընկալումը, ես-ի կերպարը կամ եսի մասին մտածելը նույնը չէ: Ես նույնիսկ կասեի, որ նորմալ մարդկանց մեծամասնությունը առանձնապես շատ չեն մտածում իրենց մասին: Կցանկանայի ինձ դասել հենց այդ մարդկանց թվին:
– Ո՞րն է / ինչպիսին է/ ձեր իդենտիկությունը:
– Աստված գիտե…իմ իդենտիկությունը դրսևորվում է իմ գործողություններում
– Եվ վե՞րջ:
– Այո: Եթե ես հրաժարվում եմ խոսել իմ հոգու մասին, ապա դուք իմ մասին կարող եք դատել գրածով կամ արարքներով: Իհարկե, միայն այն դեպքում, եթե դուք գիտեք , թե ես ինչ եմ գրել և արել: Այնպես չէ, որ ես ինքս ինձ հետաքրքիր չեմ: Ինձ հետաքրքիր չէ մտածել ինքս իմ մասին: Առավել ևս հետաքրքիր չէ խոսել ինքս իմ մասին
Կարելի է ասել, որ յոթանասունհինգ տարեկան հասակում հայացք նետելով դեպի հետ, իսկ ես շուտով յոթանասունհինգ եմ, անհրաժեշտ է նստել և մտածել չարժեր արդյոք քսան տարեկանում եկեղեցական դառնալ: Ոչ, դա երբեք իմ մտքով չի անցել:
Ինչ որ մի պահ երիտասարդ տարիներին օդաչու էի ցանկանում դառնալ: Դա միակ բանն էր, որ կարող էր ինչ որ չափով համեմատվել գիտնական դառնալու իմ ցանկության հետ:
Բայց երկրորդը աստիճանաբար հաղթեց: Ես հասկացա, որ կարող եմ համատեղել ինտելեկտուալ զբաղմունքները կարիերայի հետ: Այն վատ չէր վարձատրվում և թույլ էր տալիս ինձ և ընտանքիս պահպանել կյաքնի բավականին բարձր մակարդակ: Նույնիսկ կապահովեր թոշակս : Երբ ընտրեցի այդպիսի ուղի, շնորհակալ լինելով, որ ես առհասարակ կարողացա ապրել , ես չէի մտածում հոգու մասին, ես չէի մտածում իմ զգացմունքների մասին: Ես մտածում էի կյանքի և այն բաների մասին, որոնցով ես ցանկանում էի զբաղվել: Եթե Դուք ցանկանում եք, որ ես գնահատեմ իմ ներդրումը սոցիոլոգիայում, ստիպված կլինեմ փորձել սխեմավորել և հայացք նետելով օբյեկտիվացնել իմ կյանքը, գտնել ձևակերպումներ, որոնք ինքնուրույն չեն անցնում իմ մտքով: Ես կարող էի դա անել գործադրելով այն չափով ջանքեր, որքան ես ցանկանում եմ Ձեզ հաճույք պատճառել: Բայց ես չեմ ցանկանում ձեզ այդքան մեծ հաճույք պատճառել:
–Ներեցեք եթե իմ հարցը չափազանց կատեգորիկ և համառ հնչեց: Ես ցանկանում եմ Ձեզ հարցնել. ինչ դուք ի նկատի ունեք երբ ձեր մասին ասում եք “ես որոշեցի սոցիոլոգ դառնալ: Ի՞նչ է դա նշանակում` լինել սոցիոլոգ:
– Ոչ մի առանձնահատուկ բան: Բացարձակ ոչ մի առանձնահատուկ բան: Ես ինձ ընկալում եմ որպես սոցիոլոգ, պրոֆեսիոնալ կարիերայի իմաստով: Ավելի լայն իմաստով, ոչ միայն պրոֆեսիոնալ կարիերայի, ինձ համար մեծ նշանակություն ունի այն, որ ես գիտնական եմ, գիտնական, զբաղվող սոցիալական գիտություններով: Ավելի շուտ ես նա եմ, ով զբաղվում է սոցիալական գիտություններով, և ոչ թե սոցիոլոգ: Ես չեմ տեսնում ոչ մի տարբերություն սոցիոլոգիայի, սոցիալական անթրոպոլոգիայի և մշակութային անթրոպոլոգիայի միջև:Պատմության և սոցիոլոգիայի միջև որոշակի տարբերություններ կան, որոնք առաջին հերթին մեթոդի հարց են, բայց իմ կարծիքով այդ տարբերություններն էլ սկզբունքային չեն: Սկզբունքայնորեն նույն կերպ ես չեմ տեսնում տարբերություններ սոցիոլոգիայի և սոցիալական հոգեբանության միջև, թեև նույն բանը չեմ կարող ասել առհասարակ հոգեբանության մասին: Այնպես, որ ես սոցիալական գիտություններով զբաղվող գիտնական եմ և դա է իմ կոչումը: Ես գիտակցեցի դա, երբ հասկացա որ շատ փիլիսոփայական հարցեր ավելի շուտ կարող են ձևակերպվել սոցիալական գիտությունների շրջանակներում, քան ակադեմիական փիլիսոփայության շրջանակներում:
– Շատ շնորհակալություն: Չեմ ցանկանում Ձեզնից շատ ժամանակ խլել, բայց կցանկանայի մի փոքր էլ խոսել Ռուսաստանից ունեցած ձեր տպավորությունների մասին:
-Դուք ինձ նախազգուշացրել էիք, որ հարցնելու եք այս մասին: Ես մի փոքր մտածել եմ այդ մասին, բայց դեռ հաստատ չգիտեմ, թե ինչպես պատասխանել: Պետք է սկսել ներածական մասից. ես չեմ ուսումնասիրում Ռուսաստանը: Ասածներիցս ոչ մեկը գիտական ստատուս չի ունենա: Դրանք միայն իմ տպավորությունները կլինեն: Ես նույնիսկ ռուսերեն չեմ խոսում, ինչը իհարկե մեծ բացթողում է: Այնուամենայնիվ, թեպետ ես չգիեմ ռուսերեն, իմ հարազատ լեզուներից մեկը` մայրիկիս լեզուն սլովեներենն է: Ես նաև ուսումնասիրել եմ սերբոխորվաթերեն լեզուն: Դա նշանակում է որ ես կարող եմ կարդալ ռուսերեն: Թեկուզ շատ դանդաղ , բառարանի օգնությամբ, ես հասկանում եմ որոշ բառեր և նույնիսկ նախադասություններ: Դա հունգարերեն կամ չինարեն չէ, որոնք ես չեմ հասկանում ընդհանրապես: Բայց դա իհարկե բավարար չէ: Եթե դատում ես երկրի և մարդկանց մասին, պարտավոր ես խոսել այդ երկրի լեզվով:Այնպես որ, եթե խոսքը հոդվածի մասին է, դուք այս նախաբանը շատ լուրջ պետք է ընդունեք: Մինչ բերանը բացելը և հասարակության մասին որևէ դատողություն հայտնելը, մարդը պետք է սովորի երկրի լեզուն և մինիմում մեկ տարի ապրի այնտեղ: Եվ այնուամենայնիվ ես ուզում եմ…Ես չեմ ուզում, բայց ինձ պարտավոր եմ զգում ասել մի քանի խոսք, չնայած բոլոր հակացուցումներին:
-Իհարկե:
-Մենք պարզապես զրուցում ենք: Ոչ ավելին: Ես երկրորդ անգամ եմ Ռուսաստանում: Ես եղել եմ այստեղ գրեթե երեք տարի առաջ: Այն ժամանակ ես տասը օր անցկացրեցի Մոսկվայում և երեք օր այստեղ` Պետերբուրգում: Այժմ, ես այստեղ եմ արդեն չորս շաբաթ: Հիմնականում շփվում եմ ակադեմիական միջավայրի հետ: Իմ փորձը շատ սահմանափակ է: Երթևեկել եմ երթուղային տաքսիով, զբոսնել եմ Էրմիտաժում, Օստրովսկու “Տաղանդները և երկրպագուները” կատագերգությունն եմ նայել.ես շատ բան չհասկացա, բայց այն ինչ հասկացա, առանձնապես չտպավորեց ինձ: Դա ժանրի գլուխգործոցներից չէր: Բայց հնարավոր է, որ ես սխալվում եմ, որովհետև ես չհասկացա բոլոր պատրանքները, կապանները, և կոնտեկստային տարրերը: Դա ապացուցում է, որ մարդը իրավունք չունի դատել իրերի մասին, որոնք չի հասկանում: Սա օրինակներից մեկն է: Բայց ինձ թվաց, որ պիեսը այդքան էլ լավը չէր: Նույնը կարելի է ասել նաև իմ փորձի սահմանափակության և կոնտեքստի իմացությունը ամբողջությամբ չիմանալու մասին: Չիմանալով մշակութային կոնտեքստը, դժվար է գնահատել արվեստի գործը կամ մշակութային արտադրանքը:
Իսկ հիմա Պետերբուրգի մասին: Ես չեմ կրկնի ծեծվածը` յուրաքանչյուր տուրիստ կարող է թվարկել այս քաղաքի տեսարժան , գեղեցկագույն վայրերը: Ոչ միայն էրմիտաժը, այլ նաև ռուսական թանգարանը: Ինձ, օրինակ, հատկապես հետաքրքիր էր /այսետղ ես խոսում եմ որպես քվազի սոցիոլոգ/ պատմական բնանկարների հավաքածուն: Այդ հավաքածուն փորձ է կառուցակցել Ռուսաստանի լեգենդար պատմությունը, գրեթե առասպելաբանական սրբապատկերագրությունը:
Երկրորդ տպավորությունը` տաքսիից է: Եթե դու խոսում ես անգլերեն, վճարում ես կրկնակի ավել: Երբ խոսում էի սերբերեն, վճարում էի կեսը: Ամենամեծ տպավորությունը մեծ սոցիալական տարբերություններից և սոցիալական հակադրություններից է:
-Բևեռացո՞ւմ աղքատներ և հարուստներ: Դուք դա՞ ի նկատի ունեք:
Այո, դա նույնպես: Բայց էլի ինչ որ բան: Հիմա կբացատրեմ: Հիասքանչ շենքերը: Մեծամասնությունը պահպանվել է ցարական ժամանակներից. Դրանք դասվում են կլասիցիզմի դարաշրջանին, մի փոքր վաղ կամ մի փոքր ուշ: Կարծում եմ դրանցից ոմանք հիասքանչ ռեստավրացվել են: Մյուս կողմից, ենթակառուցվածքները, փողոցները, տրամվայները, ճանապարհները, ապշեցուցիչ բարձիթողի վիճակում են: Դա տհաճ է արևմտյան աշխարհընկալմանը: Ինչպես նաևաղքատների և հարուստների միջև տարբերությունը: Ռուսաստանում իմ հեռավոր բարեկամուհին է ապրում ` մորաքույրը: Նրա հետ իմ նախորդ այցելության ժամանակ հանդիպեցի, հրավիրեցի Ավստրիա: խոսքը ութսուներեք ամյա ծեր կնոջ մասին է : Նա Գերցենի անվան համալսարանում ֆրանսերեն է դասավանդել: Հիմա թոշակառու է: Մի անգամ Պուշկինի անունով անվանակոչված մի սրճարան գնացինք: Այդ սրճարանում ամենավատ կերակուրն են պատրաստում, որը ես իմ կյանքի ընթացքում համտեսել էի, և այդ ամենը սոպրանոյի երգեցողության ուղեկցությամբ, առանց որի ես հաստատ չէի տխրի: Իսկ բարեկամուհուս խոսքերով, այդ սրճարանում երեք հոգու համար նախատեսված կերակուրը իր ամսեկան եկամտի չափ արժե: Ահա այս տիպի անհամապատասխանություն / կոնտրաստներ/ հանդիպում են ամեն քայլափոխի: Այսօր ես էլ եմ սնվել շատ թանկ ռեստորանում, բայց կերակուրն ու սպասարկումը բարձր մակարդակի վրա էին: Մեծ փողերի առկայության դեպքում կարելի է շքեղ ապրել: Իմ բարեկամուհին / դոկտոր Ռենատե Լահմանը, հանդիսանում է սլավոնական գրականության դոկտոր Կոնստանցի համալսարանում, հռետորության նրա գիրքը թարգմանված է ռուսերեն. մեր այստեղ գտնվելու կարճատև ժամանակահատվածում նա Պետերբուրգում և Տարտուս-սկոմ համալսարանում դասախոսությունների կուրս անցկացրեց/ և ես ապրում էինք փոքրիկ բնակարանում: բնակարանը դժվար է անվանել շքեղ, այն մեծ չէ, այստեղից ոչ հեռու, Նիկոլյան տաճարի հարևանությամբ: Ես հետևում էի աղբահանության համակարգին, որը մեղմ ասած կարելի է անվանել ոչ ադեկվատ: Ես այդ շենքում շքամուտք եմ տեսել, որը չունի կապիտալ վերանորոգման կարիք և սկզբունքորեն կարող էր շատ լավ տեսք ունենալ: Եթե չլիներ աղտոտությունը: Ինձ թվում է մարդիկ , հենց բնակիչները, և ոչ թե միայն պետությունը պետք է հոգ տանեն իրենց բակի և մուտքի մասին: Դա իմ վերջին և եթե ցանկանում եք գլխավոր դիտարկումն է:
