ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԲՈԼՈՆՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ (ԵՊՀ-Ի ՕՐԻՆԱԿՈՎ)

Արամ Առաքելյան
arakelian.aram@mail.ru
ԵՊՀ ՈՒԳԸ ԳԻՏԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԻ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ,
2017, 1.4 (21),  հասարակական գիտություններ, Երևան, էջ 16-22

2005 թվա­կա­նի մայի­սի 20-ին Բեր­գե­նում կա­յա­ցած եվ­րո­պա­կան ե­րկր­նե­րի կր­թու­թյան նա­խա­րար­նե­րի խորհր­դա­ժո­ղո­վը բե­կում­նային ե­ղավ Հա­յաս­տա­նի կր­թա­կան հա­մա­կար­գի հա­մար: Հենց նույն խորհր­դա­ժո­ղո­վին Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյու­նը պաշ­տո­նա­պես մի­ա­ցավ Բո­լո­նյան գոր­ծըն­թա­ցին:

­Հեր­թա­կան խորհր­դա­ժո­ղո­վը հիմ­նա­կան շեշ­տադ­րու­մը կա­տա­րում էր գի­տա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի ո­լոր­տի վրա: Կար­ևո­րե­լով դրա զար­գա­ցու­մը, բու­հե­րի ներ­սում գի­տա­կան գոր­ծու­նե­ու­թյան ծա­վալ­ման խթա­նու­մը և առ­կա ծա­վալ­նե­րի ա­վե­լա­ցու­մը՝ հա­մա­կար­գը փոր­ձում էր ամ­րապն­դել կա­պը ե­րկր­նե­րի գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան կենտ­րոն­նե­րի և կա­ռույց­նե­րի միջև՝ այդ­պի­սով բարձ­րա­գույն եվ­րո­պա­կան տա­րած­քին ին­տեգ­րե­լով նաև եվ­րո­պա­կան գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան տա­րած­քը^[1]:­ Այդ ի­սկ կա­պակ­ցու­թյամբ ա­ռա­ջարկ­վեց ներ­մու­ծել կրթա­կան ե­ռաս­տի­ճան հա­մա­կարգ, ո­րը են­թադ­րում էր բա­կա­լավ­րի և մա­գիստ­րա­տու­րայի հա­վե­լում` դոկ­տո­րան­տու­րայով: Ը­նդ ո­րում՝ եր­րորդ փու­լի մաս­նա­կից­նե­րը դի­տարկ­վում է­ին որ­պես ու­սա­նող­ներ, ո­րոնց աշ­խա­տան­քային բեռն­վա­ծու­թյու­նը պետք է կազ­մեր 3-4 տա­րի: Եվ այդ շր­ջա­նում տր­ված կր­թու­թյու­նը ևս պետք է հա­մա­պա­տաս­խա­ներ եվ­րո­պա­կան տա­րած­քի ո­րա­կա­վո­րում­նե­րի շր­ջա­նա­կին:­ Այս­պի­սով՝ մի­ա­նա­լով Բո­լո­նի­ան գոր­ծըն­թա­ցին՝ ՀՀ բարձ­րա­գույն կր­թա­կան հա­մա­կար­գը կանգ­նեց ոչ մի­այն բարձ­րա­գույն մաս­նա­գի­տա­կան կր­թա­կան հա­մա­կար­գի, այլև գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան ո­լոր­տում կա­տար­վե­լիք ան­հրա­ժեշտ փո­փո­խու­թյուն­նե­րի ա­ռջև: Բայց և այն­պես, Բո­լո­նյան հա­մա­կար­գին մի­ա­նա­լը Հա­յաս­տա­նի հա­մար ոչ թե պար­տա­վա­րու­թյուն էր, այլ ռազ­մա­վա­րա­կան հե­ռա­տես քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն, ո­րից ա­կն­կա­լում է­ին մեծ սպա­սե­լիք­ներ: Դրա մի­ջո­ցով նա­խա­տես­վում էր.

• ­խո­րաց­նել և ը­նդ­լայ­նել Հա­յաս­տա­նյան բու­հե­րի ներ­քին և ար­տա­քին հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան մա­կար­դա­կը և խթա­նել պրո­ֆե­սո­րա­դա­սա­խո­սա­կան ան­ձնա­կազ­մի և ու­սա­նող­նե­րի շար­ժու­նու­թյան բարձ­րա­ցու­մը,
• ­բարձ­րաց­նել կր­թու­թյան ո­րա­կը` հնա­րա­վո­րինս հա­մա­պա­տաս­խա­նեց­նե­լով մի­ջազ­գային չա­փա­նիշ­նե­րին, ին­չին էլ հենց խս­տո­րեն կհետ­ևեն պար­բե­րա­բար ան­ցկաց­վող մի­ջազ­գային աու­դի­տո­րա­կան խմ­բե­րը:

  Բու­հե­րը կս­տանձ­նեն ոչ մի­այն ու­սա­նող­ներ պատ­րաս­տե­լու գոր­ծըն­թա­ցը, այլ նաև ակ­տիվ քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն կի­րա­կա­նաց­նեն, բու­հում` գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան կյան­քը աշ­խու­ժաց­նե­լու ո­ւղ­ղու­թյամբ՝ այդ­պի­սով աշ­խա­տա­շու­կային ներ­կա­յա­նա­լով ոչ մի­այն պատ­րաս­տի կադ­րե­րով, այլև շու­կային ներ­կա­յաց­նե­լով ի­րենց գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան ար­դյունք­նե­րը^[2]:­
Ու­սա­նող­նե­րի գի­տե­լիք­նե­րի վե­րահսկ­ման և գնա­հատ­ման գոր­ծըն­թաց­նե­րը ա­ռանց­քային նշա­նա­կու­թյուն ու­նեն կր­թա­կան գոր­ծըն­թա­ցի կազ­մա­կերպ­ման գոր­ծում: Մեր օ­րե­րում, ե­րբ գլո­բա­լի­զա­ցի­ան հա­սել է ան­գամ կր­թու­թյան ո­լորտ, շատ բու­հեր սկ­սել են վե­րա­նայել ի­րենց գնա­հատ­ման հա­մա­կար­գե­րը և ա­ռա­ջար­կել նոր մե­թոդ­ներ: Գնա­հատ­ման և կր­թա­կան հա­մա­կար­գի բա­րե­փո­խում­նե­րի գլ­խա­վոր նպա­տա­կը, կր­թու­թյան տրա­մադր­ման և մաս­նա­գետ­նե­րի պատ­րաստ­ման ո­րա­կա­կան ար­դյու­նա­վե­տու­թյան բարձ­րաց­նումն է: Քա­նի որ գնա­հա­տա­կա­նը դա­սա­խո­սի հա­մար հե­տա­դարձ կա­պի մե­խա­նիզմ է՝ հաս­կա­նա­լու և կենտ­րո­նա­նա­լու այն բա­ցե­րի վրա, ո­րոնք ա­ռա­ջա­ցել են ու­սա­նո­ղի մոտ դա­սըն­թա­ցի ըն­թաց­քում^[3]: Ի­նչ­պես նաև գնա­հա­տու­մը հա­մար­վում է կր­թա­կան գոր­ծըն­թա­ցի կա­րևո­րա­գույն գոր­ծիք­նե­րից մե­կը, չնա­յած զա­նա­զան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի գնա­հատ­ման հա­մա­կար­գը դեռ շատ հե­ռու է ի­դե­ա­լա­կան տի­պից: Ոչ օբյեկ­տիվ գնա­հատ­ման հետ­ևանք­նե­րից մեկն էլ այն է, ե­րբ իրա­կա­նում բարձր գնա­հա­տա­կան ստա­ցած ու­սա­նողն՝ այլ ա­ռար­կա­նե­րի ուսուց­ման ժա­մա­նակ սկ­սում է չա­փա­զանց­նել իր ու­նե­ցած գի­տե­լիք­նե­րի աս­տի­ճա­նը: Այս գոր­ծըն­թա­ցը բա­ցատր­վում է սո­ցի­ա­լա­կան հա­մե­մա­տու­թյան և պատ­ճա­ռա­հետ­ևան­քային կա­պի տե­սու­թյուն­նե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում, ո­րոնց հա­մա­ձայն՝ նմա­նա­տիպ վար­քա­գի­ծը բնա­կան է, բայց նաև այն պա­րու­նա­կում է վտանգ­ներ ան­հա­տի հե­տա­գա կյան­քի և նրան շր­ջա­պա­տի հա­մար: Դրա­նից բա­ցի՝ ոչ օբյեկ­տիվ գնա­հա­տու­մը մեծ վնաս է հասց­նում բու­հի, դա­սա­խո­սի համ­բա­վին՝ մի­ա­ժա­մա­նակ ար­ժեզր­կե­լով բու­հի կող­մից տրա­մադր­վող դիպ­լո­մի կար­ևո­րու­թյու­նը: Գնա­հատ­ման հա­մա­կար­գի գրա­գետ կի­րա­ռու­մը, հա­մար­վում է բու­հի վար­կա­նի­շի բարձ­րաց­ման գլ­խա­վոր գոր­ծոն­նե­րից մե­կը, բա­ցի այդ՝ այդ կերպ բու­հը պատ­րաս­տում է մաս­նա­գետ­ներ, ո­րոնք նույն­պես բարձ­րաց­նում են նրա համ­բա­վը հա­սա­րա­կա­կան շր­ջա­նակ­նե­րում, ին­չի վրա հիմն­ված է բու­հի համ­բա­վի կա­ռու­ցակ­ցու­մը: Բե­րենք Հար­վար­դի օ­րի­նա­կը: Գոր­ծա­տուն բարձր է գնա­հա­տում այն­տե­ղի դիպ­լո­մը, քա­նի որ գիտ­կա­ցում է, որ այն­տեղ դա­սա­վան­դում են ո­լոր­տի մաս­նա­գետ­նե­րը՝ տա­լով լա­վա­գույն գի­տե­լիք­նե­րը և փոր­ձը: Այն­տե­ղի դիպ­լո­մը նայե­լիս պարզ է դառ­նում, թե ու­սա­նո­ղը ի­նչ հմ­տու­թյուն­ներ և գի­տե­լիք­ներ ու­նի: Այ­սինքն, ե­թե ի­նչ-որ ա­ռար­կայի դի­մաց գր­ված է «­գե­րա­զանց», ա­պա դա նշա­նա­կում է, որ, ա­ռանց որ­ևէ չա­փա­զան­ցու­թյան, ու­սա­նո­ղը ամ­բող­ջո­վին տի­րա­պե­տում է ա­ռար­կային, ի­նչ­պես նաև պետք է դնել հս­տակ տար­բե­րա­կում, որ այն­տեղ «­բա­վա­րար» գնա­հա­տա­կա­նը չի նշա­նա­կում խղ­ճա­հա­րու­թյան ար­դյուն­քում դր­ված ան­ցո­ղիկ գնա­հա­տա­կան, այլ հս­տակ ար­տա­հայ­տում է ու­սա­նո­ղի ու­նա­կու­թյուն­ներն ու գի­տե­լիք­նե­րը տվյալ ա­ռար­կայի շրջա­նակ­նե­րում։ Այս­պի­սով՝ կա­րող ե­նք եզ­րա­կաց­նել, որ օբյեկ­տիվ կա­րող ե­նք հա­մա­րել գի­տե­լի­քի այն գնա­հա­տու­մը, ո­րը ար­տա­հայ­տում է, ո­րը ի­րա­կա­նում ար­տա­հայ­տում է կոնկ­րետ թե­մայի շր­ջա­նակ­նե­րում ու­սա­նո­ղի գի­տե­լիք­նե­րի և պատ­րաստ­վա­ծու­թյան աս­տի­ճա­նը։ Ու­սա­նո­ղի գի­տե­լիք­նե­րի օբյեկ­տիվ գնա­հատ­մա­նը խո­ճըն­դո­տող դրույթ­ներն են.

• ոչ հս­տակ ձևա­կերպ­ված քն­նա­կան հար­ցեր, ո­րոնք թույլ են տա­լիս դա­սա­խո­սին կա­մա­յա­կա­նո­րեն մեկ­նա­բա­նել հար­ցը,
• քն­նա­կան հար­ցին տր­վող մի­ա­վոր­նե­րի ոչ հս­տակ տա­րան­ջա­տում։ Այ­սինքն, ե­թե քն­նա­կան հար­ցը գնա­հատ­վում է ա­ռա­վե­լա­գույ­նը 4 մի­ա­վոր, պետք է լի­նի հս­տակ սխե­մա, թե ի­նչ­պես է ձևա­վոր­վում այդ 4 մի­ա­վո­րը։ Այդ­պի­սի խն­դիր­ներ հատ­կա­պես ա­ռա­ջա­նում են 9 – 9 գնա­հատ­ման սանդ­ղա­կով դա­սըն­թաց­նե­րի ժա­մա­նակ, ե­րբ գրա­վոր քն­նու­թյա­նը ներ­կա­յաց­վում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյու­րը՝ 4,5 ա­կան մի­ա­վո­րով։ Եվ գրե­թե ան­հնա­րին է դառ­նում պահ­պա­նել օբյեկ­տի­վու­թյու­նը ա­մեն բա­լը տա­լու կամ չտա­լու գոր­ծըն­թա­ցում,
• ­դա­սա­խո­սի ձգ­տու­մը՝ հա­մե­մա­տե­լու տար­բեր ու­սա­նող­նե­րի աշ­խա­տանք­նե­րը՝ դրանց շար­քում ա­ռանձ­նաց­նե­լով լա­վա­գույն և վա­տա­գույն աշ­խա­տանք­ներ։ Դա­սա­խո­սը պետք է ի­րա­կա­նաց­նի գնա­հա­տու­մը նա­խօ­րոք սահ­ման­ված չա­փա­նիշ­նե­րի հի­ման վրա և չշեղ­վի դրան­ցից՝ պատ­ճա­ռա­բա­նե­լով, թե «­մյուս­նե­րը ա­վե­լի վատ են գրել»։ Գնա­հատ­ման նման ձևա­չա­փը հան­գեց­նում է ու­սա­նող­նե­րին ա­ռա­ջադր­վող պա­հանջ­նե­րի ի­ջեց­ման, ի­նչն էլ վտան­գի տակ է դնում բու­հի վար­կա­նի­շը, քա­նի որ ի­րա­կա­նաց­վում է ոչ օբյեկ­տիվ գնա­հա­տում,
• փոքր, ա­ռա­վել ան­կար­ևոր դե­տալ­նե­րի վրա կենտ­րո­նա­ցու­մը, ո­րն առանձ­նա­պես չի ա­ռնչ­վում ա­ռար­կային տի­րա­պե­տե­լուն։ Շատ հա­ճախ նման հար­ցեր կա­րե­լի է հան­դի­պել հատ­կա­պես թես­տային ա­ռա­ջադ­րանք­նե­րում, որ­տեղ ու­սա­նո­ղը չու­նի պա­տաս­խա­նը այլ կերպ ներ­կա­յաց­նե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն։ Դա կա­րող է հան­գեց­նել մի ի­րա­վի­ճա­կի, որ­տեղ ու­սա­նող­նե­րը փոր­ձում են մտա­պա­հել ա­ռան­ձին դր­վագ­ներ՝ չփոր­ձե­լով ան­գամ ամ­բող­ջո­վին հաս­կա­նալ նյու­թի է­ու­թյու­նը։ Եվ նման պա­րա­գա­յում չեն կա­րող փաս­տել, որ ան­թե­րի կա­տա­րած աշ­խա­տան­քը խո­սում է ու­սա­նո­ղի՝ ա­ռար­կային ամ­բող­ջո­վին տի­րա­պե­տե­լու մա­սին,
• դա­սա­խո­սի նա­խա­պա­շար­մունք­նե­րը: Շատ դեպ­քե­րում ու­սա­նո­ղի մա­սին կազմ­ված պատ­կե­րա­ցում­նե­րը, դա­սե­րին չմաս­նակ­ցե­լը, նրա ար­տա­քին տես­քը, ան­գամ սե­ռը և այլ գոր­ծոն­ներ, խան­գա­րում են դա­սա­խո­սին ի­րա­կա­նաց­նե­լու օբյեկ­տիվ գնա­հա­տում։ Մինչ­դեռ բո­լոր դա­սե­րին ներ­կա­յա­ցած, ա­ռա­ջին շար­քում նս­տած, դաս­ըն­­թա­ցի ըն­թաց­քում գրա­ռում­ներ կա­տա­րած, շատ հար­ցեր տված ու­սա­նող­նե­րի հան­դեպ դա­սա­խոս­ներն ա­ռա­վել բայ­րաց­կամ են տրա­մադր­ված։ Ը­նդ ո­րում շա­տե­րը կա­րող են ան­գամ չգի­տակ­ցել դա։­

  Ինչ­պե՞ս կա­րե­լի է շա­րու­նա­կել գնա­հա­տու­մը՝ պահ­պա­նե­լով օբյեկ­տի­վու­թյու­նը։ Շա­տե­րը այս խնդ­րի լու­ծու­մը տես­նում են թես­տե­րի կի­րառ­մամբ։ Ի­րոք, թես­տա­յին պա­տաս­խան­նե­րի գնա­հատ­մամբ վե­րա­նում է սուբյեկ­տի­վու­թյան գոր­ծո­նը։ Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, հարկ է նշել, որ թես­տային հար­ցա­շա­րե­րը դա­սա­խո­սին հնա­րա­վո­րու­թյուն չեն տա­լիս գնա­հա­տե­լու, թե որ­քա­նով է ու­սա­նո­ղը տի­րա­պե­տում ա­ռար­կային; Ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում ա­ռար­կա­յա­կան դե­տալ­ներ կամ ման­րա­մաս­ներ կաորղ են մո­ռաց­վել, բայց կար­ևոր է, որ հիմ­նա­կան ի­մաս­տը միշտ մնա հի­շո­ղու­թյու­նում։
Բա­նա­վոր քն­նու­թյուն­նե­րը, ը­նդ­հա­կա­ռա­կը, կա­րող են հան­գեց­նել ոչ օբյեկ­տիվ գնա­հատ­ման։ Քա­նի որ այս­տեղ նո­րից սուբյեկ­տիվ գոր­ծոն­նե­րը կա­րող են ազ­դել դա­սա­խո­սի վրա։ Բա­նա­վոր քն­նու­թյան ժա­մա­նակ ու­սա­նո­ղը կա­րող է նր­բո­րեն շր­ջան­ցել այն թե­մա­նե­րը, ո­րոնց այդ­քան էլ վարժ չի տի­րա­պե­տում։ Բա­ցի դրա­նից՝ դա­սա­խո­սի հա­մար բա­վա­կա­նին բարդ է գնա­հա­տել՝ նա­խա­պես սահ­ման­ված չա­փա­նիշ­նե­րի վրա հիմն­վե­լով, հատ­կա­պես, ե­րբ նա չու­նի այդ ա­մե­նը կր­կին լսե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն։ Ի­նչ­պես նաև այն խնդ­րա­հա­րույց է գնա­հա­տակ­նի բո­ղո­քարկ­ման պա­րա­գա­յում, ե­րբ կոր­չում է հս­տա­կու­թյու­նը։ Բայց հա­կա­ռակ տես­նա­կյու­նից նայե­լով՝ դա­սա­խո­սի ի­նք­նա­կա­ռա­վար­ման բարձր մա­կար­դակ ցու­ցա­բե­րե­լու պա­րա­գա­յում բա­նա­վոր քն­նու­թյու­նը կա­րող է աչ­քի ը­նկ­նել նաև բարձր ար­դյու­նա­վե­տու­թյամբ։ Այ­սինքն՝ բա­նա­վոր քն­նու­թյան ժա­մա­նակ դա­սա­խո­սը հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­նի վեր­հա­նե­լու ու­սա­նո­ղի գի­տե­լիք­նե­րը՝ փոր­ձե­լով բա­ցա­հայ­տել նրա ի­րա­կան տե­ղե­կաց­վա­ծու­թյան աս­տի­ճա­նը, ո­րը չի կա­րո­ղա­նում ի­նք­նու­րույն ա­նել ու­սա­նո­ղը։­
Ոս­կե մի­ջին տար­բե­րակ­նե­րից է գրա­վոր և բա­նա­վոր քն­նու­թյուն­նե­րի հա­մակ­ցու­մը։ Այս պա­րա­գա­յում, ե­թե լու­ծե­լի է դառ­նում գրա­վոր քն­նու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ ու­սա­նող­նե­րի ա­նուն­նե­րը գաղտ­նի­ու­թյան պահ­պա­նու­մը, ա­պա այն դառ­նում է բա­վա­կա­նին ար­դյու­նա­վետ մի­ջոց։ Գնա­հատ­ման հա­մա­կար­գի ըն­կա­լում­նե­րի մա­կար­դա­կը մե­րօ­րյա կր­թա­կան հա­մա­կար­գի լր­ջա­գույն խն­դիր­նե­րից է։ Այս թե­մայի շր­ջա­նակ­նե­րում մեր կող­մից ան­ցկաց­վել է՝ նաև հե­տա­զո­տու­թյուն: Փորձ ե­նք ա­րել՝ պար­զե­լու Ե­ՊՀ ու­սա­նող­նե­րի և դա­սա­խոս­նե­րի ըն­կա­լում­նե­րը գնա­հատ­ման հա­մա­կար­գի վե­րա­բե­րյալ։      Դա­սա­խոս­նե­րի կող­մից ու­սա­նող­նե­րի գնա­հա­տու­մը ի­րա­կա­նաց­վում է ըստ նա­խա­պես սահ­ման­ված սանդ­ղակ­նե­րի հի­ման վրա (4-4-2-10; 9-9-2)։ Դա­սա­խոս­նե­րը լի­ար­ժեք տի­րա­պե­տում են գնա­հատ­ման նոր հա­մա­կար­գի մե­խա­նիզմ­նե­րին և ըն­թա­ցա­կար­գե­րին։ Բայց կար­ևոր է նաև նշել, որ ա­մեն ի­նչ այն­քան էլ մի­ան­շա­նակ չէ, քա­նի որ տվյալ պա­րա­գա­յում նաև իր դե­րա­կա­տա­րումն է ու­նե­նում սուբյեկ­տի­վու­­թյան գոր­ծո­նը։ Շատ դեպ­քե­րում դա­սա­խոս­նե­րը ու­նե­նում են նա­խընտ­րե­լի ու­սա­­նող­ներ, ո­րոնք ար­ժա­նա­նում են ա­ռանձ­նա­հա­տուկ վե­րա­բեր­մուն­քի, և դա­սըն­թա­ցը կազ­մա­կերպ­վում է հիմ­նա­կա­նում նրանց շուրջ։ Կամ բա­վա­կա­նին մեծ ու­շա­դրու­թյուն է դարձ­վում այն ու­սա­նող­նե­րին, որոնք ամ­բողջ կի­սա­մյա­կի ըն­թաց­քում ե­ղել են ակ­տիվ, մաս­նակ­ցել են դա­սըն­թաց­նե­րին և պա­տաս­խա­նել են սե­մի­նար­նե­րին։ Ու այս­տեղ կի­րառ­վում է ոչ ֆոր­մալ գնա­հա­տում, այ­սինքն՝ շատ դա­սա­խոս­ներ, սե­մի­նար­ներ պա­տաս­խա­նե­լու հա­մար ու­սա­նող­նե­րին դնում են +, ո­րոնք հաշ­վի են ա­ռն­վում վերջ­նա­կան քն­նու­թյան ժա­մա­նակ։ Կա՛մ ո­ւղ­ղա­կի դի­տարկ­վում են որ­պես ա­ռա­վե­լու­թյուն, կա՛մ ո­րոշ դեպ­քե­րում ան­գամ փո­խա­կերպ­վում են կոնկ­րետ բալ­լե­րի (օ­րի­նակ՝ ստա­նա­լով 1 կամ 2 բալ ՝ +-նե­րի հա­մար)։ Ի­նչ վե­րա­բեր­վում է գնա­­հատ­մա­նը, կան մի շարք կարծ­րա­տի­պեր, ո­րոն­ցով հա­ճախ ա­ռաջ­նորդ­վում են դա­սա­խոս­նե­րը: Դրան­ցից ա­մե­նա­տա­րած­վա­ծը, գրա­վոր քն­նու­թյու­նը ը­ստ ծա­վա­լի գնա­հա­տելն է։ Շատ դեպ­քե­րում դա­սա­խոս­նե­րը գնա­հա­տում են  ու­սա­նող­նե­րին տվյալ կուր­սում ար­դեն դա­սա­վան­դած ա­ռար­կայից ստաց­ված ար­դյունք­նե­րի հի­ման վրա, այ­սինքն՝ նա­խորդ ա­ռար­կայի ըն­թաց­քում լու­ծարք ու­նե­ցած ու­սա­նո­ղը չի կա­րող այս­տեղ հա­վակ­նել բարձր գնա­հա­տա­կա­նի, կամ շատ դեպ­քում դա­սա­խոս­նե­րը ցան­կու­թյուն են հայտ­նում նայել այլ ա­ռար­կա­նե­րից ստաց­ված գնա­հա­տա­կան­նե­րին։ Այ­սինքն՝ ի­նչ է ստաց­վում. Դա­սա­խո­սը, վս­տահ չլի­նե­լով իր կող­մից նշա­նակ­ված գնա­հա­տա­կա­նի վրա, փոր­ձում է ու­սա­նո­ղին գնա­հա­տել մի­ջի­նաց­ված տվյալ­նե­րով, այ­սինքն՝ հիմն­վե­լով այլ դա­սա­խոս­նե­րի գնա­հա­տա­կան­նե­րի հի­ման վրա, ո­րը նաև ա­ռա­ջաց­նում է կոմ­պե­տեն­տու­թյան խն­դիր: Դրա­նից զատ՝ այս­տեղ հար­ցը նաև ա­վե­լի շատ է­թի­կա­կան բնույթ է կրում, քա­նի մի դա­սա­խո­սը, տես­նում է մյու­սի գնա­հա­տա­կա­նը ստուգ­ման գր­քույ­կի մեջ: Նմա­նա­տիպ տար­բե­րա­կում­ներ կա­րե­լի է տես­նել ան­գամ ան­վճար­նե­րի պա­րա­գա­յում։ Ո­րոշ ֆա­կուլ­տետ­նե­րում ռո­տա­ցի­ոն հա­մա­կար­գը կար­ծես ձևա­կան բնույթ է կրում, քա­նի, որ դա­սա­խոս­նե­րը ան­վճար­ սո­վո­րող­նե­րին վե­րա­բեր­վում են որ­պես ան­ձեռնմ­խե­լի աս­տի­ճան­նե­րի։ Ան­գամ պրակ­տի­կա­յում հան­դի­պում ե­նք այն­պի­սի դա­սա­կար­գում­նե­րի, ը­ստ ո­րոնց՝ դա­սա­խո­սը ա­ռանձ­նաց­նում է ան­վճար­նե­րի խումբ: Ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ այդ տա­րան­ջա­տում­նե­րը ստա­նում են ան­նոր­մալ ար­տա­հայ­տում­ներ, ե­րբ դա­սա­խո­սը բա­ժա­նում է խում­բը՝ դա­սըն­թացն ան­ցկաց­նե­լով մի­այն աղ­ջիկ­նե­րի կամ մի­այն տղա­նե­րի հետ։ Այս­պի­սով՝ կա­րող ե­նք եզ­րա­կաց­նել, որ բա­ցա­կա­յում են գնա­հատ­ման օբյեկ­տիվ չա­փա­նիշ­ներ, և գնա­հատ­ման մե­թոդ­նե­րը ո­ւղ­ղա­կի­ո­րեն կապ­ված են դա­սա­վանդ­ման մե­թոդ­նե­րի հետ: Դա­սա­վանդ­ման յու­րա­քան­չյուր մե­թոդ ու­նի իր գնա­հատ­ման մե­թո­դը, բայց մեր կր­թա­կան հա­մա­կար­գում դա դեռևս չգի­տակց­ված եր­ևույթ է, ին­չը վկա­յում է այն մա­սին, որ դա­սա­վանդ­ման մե­թոդ­նե­րի ար­դի­ա­կա­նա­ցու­մը միֆ է, ի­սկ սահ­ման­ված կր­թա­կան վերջ­նար­դյունք­նե­րը (ո­րոնց հաս­նում են դա­սա­վանդ­ման մե­թոդ­նե­րի մի­ջո­ցով) ո­ւղ­ղա­կի ա­պա­հով­ված բա­ռա­քա­նակ ե­ն՝ մի­ջազ­գային հան­րու­թյան աչ­քե­րում մեր կր­թա­կան ծրագ­րե­րի ար­դի­ա­կա­նու­թյու­նը մատ­նան­շե­լու հա­մար: Այս­պի­սով՝ ու­սա­նող­նե­րին գնա­հատ­ման օբյեկ­տի­վու­թյու­նը բարձ­րաց­նե­լու հա­մար ան­հրա­ժեշտ հա­մա­լիր մի­ջո­ցա­ռում­նե­րից մե­կը քն­նա­կան հար­ցե­րի ման­րակրկ­տո­րեն պատ­րաս­տումն է, ո­րոնց ներ­կա­յաց­նե­լու ժա­մա­նակ ու­սա­նո­ղը կկա­րո­ղա­նա ցույց տալ իր տրա­մա­բա­նու­թյու­նը, վեր­լու­ծու­թյուն­ներն ու դա­տո­ղու­թյուն­նե­րը հար­ցի շուրջ, այլ ոչ թե մի­այն ան­գիր ա­րած տեքս­տե­րը։

[1] ՀՀ ԿԳՆ, ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԵՐԿՐՆԵՐԻ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՆԵՐԻ ԽՈՐՀՐԴԱԺՈՂՈՎԻ ԿՈՄ­ՅՈՒՆԻ­ԿԵ (Բերգեն, 19-20 մայիսի 2005), հասանելի է 05.04.2016,

http://edu.am/index.php?id=-1521&topMenu=17&menu1=-1&menu2=17&arch=0:

[2] «ԱՈւՖ» ՈւՄ խորհուրդ, Բոլոնյան կրթական համակարգի ընդհանուր դրույթները, Մարտ 6, 2015, հա­սանելի է 05.04.2016. http://civilngo.com/bolonyan-hamakargi-yndhanur/:

[3] Ишмухаметов И., Брук М., Проблемы оценки знаний студентов в процессе освоения предметов гуманитарного цикла. Starpaugstskolu zinātniski praktiskās un mācību metodiskās konferences rakstiю. Институт транспорта и связи, Латвия, 2005.